Aby Hartog, schrijver en illustrator

Ik ben dol op lange woorden. Vooral op woorden die zo lang zijn dat ze niet meer op het schoolbord passen. Maar hoe maak je een extreem lang woord? Met plus1woord plak je achter ieder bestaand woord een ander bestaand woord, zodanig dat het nieuwe woord bestaanbaar is. Bestaanbaar in de zin dat het taalkundig logisch is en inhoudelijk begrijpelijk.
Begin met een bestaand woord, en schrijf dat op het bord. Laat de deelnemers woorden noemen die erop kunnen volgen. Kies. En kijk maar waar je uitkomt. Tussen n’n en tussen s’n mogen altijd, wijziging van enkelvoud naar meervoud en terug ook. En briljante ideeën om een woord ergens tussenin te zetten zijn natuurlijk ook welkom.
In een groep vier kwamen we tot Kunst-gras-veld-sproei-apparaat-reparatie-set-doos-knop en Prof-zaalvoetbal-spelers-kicksen-fabrieks-directeurs-woning-deur-bel.

Kan het spel ook met ouderen? Zeker, ook met volwassenen.
Is het spel nuttig? Vast wel.
Is het leuk? Ja.

Follow

Tijdens de vakantie liepen we met een grote groep volwassenen en kinderen door de bergen. Het weer was niet altijd goed, de benen waren niet altijd sterk, het moraal niet altijd hoog. Het was dus vaak tijd voor een spelletje.
We deden raadsels. Er zijn raadsels zat, ook woord-/taalraadsels, en sommigen zijn goed geschikt om met grotere groepen te doen. Laat iedereen maar raden naar het juiste antwoord. Wie het weet mag het antwoord niet verklappen, maar moet laten blijken dat hij/zij de oplossing gevonden heeft.

Hier is er een over een kieskeurige koning:
De koning gruwt van sla, maar niet van friet. De koning houdt wel van vlees, maar niet van vis. Hij vindt kaas vies, maar fruit lekker. Hij is wel kieskeurig met fruit. Eén appel is lekker, maar twee appels vindt hij te veel. Eén peer vindt hij maar niets, maar twee peren vindt hij fijn. De koning houdt zeker niet van aardbeien en frambozen.
Waar houdt de koning van?

Hier is er nog een over een waakzame poortwachter:
Voor het paleis van de koning staat de poortwachter. Als een bezoeker naar binnen wil, noemt de poortwachter een woord. Als de bezoeker met het juiste woord reageert, mag hij naar binnen, anders niet.
Bij de eerste bezoeker zegt de poortwachter “twaalf”. De bezoeker antwoordt met “zes” en mag naar binnen. Bij de tweede bezoeker zegt de poortwachter “acht”. De bezoeker antwoordt met “vier” en mag naar binnen. Bij de derde bezoeker zegt de poortwachter “tien”. De bezoeker antwoordt met ‘vijf”, maar dat is fout. Hij mag er niet in.
Wat is wel het goede antwoord? En waarom is dat zo?

Follow

Op een vroege ochtend schreef ik het schoolbord vol met symboolwoorden.
Symboolwoorden lijken op rebussen of sms-taal, maar zijn toch anders.

Symboolwoorden maak je met alle tekens die je op een toetsenbord kunt vinden. Je gebruikt het symbool in plaats van de naam (of de klank) van het symbool. Dat kan ik het best uitleggen met voorbeelden.
– Hier staat 8baan (achtbaan).
– Dit is een Tpot (theepot).
– Het volgende woord is een .neus (puntneus).
– Gem1 (gemeen) is ook een symboolwoord.
Langere woorden kunnen ook, zoals 8er1volgend (achtereenvolgend) en #boogver1iging (kruisboogvereniging).
Aan het woord #boogver1iging zie je dat de regels buigbaar zijn. De 1 in het woord klinkt als een 1, maar je schrijft all1 de “&”.
Verwarring ligt bij symboolwoorden wel op de loer. Waar muzikanten in een # een kruis zien, zien twitteraars een hashtag, en bellers een hekje. De context of de aannemelijkheid moet dan uitkomst bieden.

Welke spelvormen zijn er nu te vinden voor symboolwoorden?
– Schrijf en symboolwoord, en laat de deelnemers raden wat er staat
– Laat de deelnemers zelf symboolwoorden maken (de meeste of de mooiste krijgt extra aandacht)
– Laat een zin of een verhaal maken met zoveel mogelijk symboolwoorden:
Op 1 zomerse 8rnamiddag fietsten 7 @rbakjes met *allures, .schoenen & )neuzen met –der haast dan goed voor ze was van hun school in 3bergen naar h@ voetbalkamp in 4houten.

Het verschil tussen symboolwoorden, rebussen en sms-taal is gradueel.
Bij rebussen mag je alle beelden gebruiken om iets uit te beelden, dus ook plaatjes van de onderwerpen, en mag je welhaast rekenkundige bewerkingen op de beelden toepassen ([plaatje van tent] + [plaatje van stok] = tentstok). Een rebus is ook meer een taal/beeld puzzel. In een rebus zou je plaats van 8rnamiddag ook middag8r kunnen schrijven. Rebussen bestaan meestal uit hele zinnen.
SMS-taal bevat een heel scala van verkorte weergaven, en omvat symboolwoorden, maar ook afkortingen, acroniemen, klinkerloze woorden en meer.

Met het gebruik van symboolwoorden en sms-taal oefen je het maken van klank, beeld en lettercombinaties.

Follow

Je hebt van die woorden die bijzonder zijn. Omdat ze van links naar rechts en van rechts naar links gelezen hetzelfde zijn (‘pap’, ‘mam’ en ‘lepel’ zijn voorbeelden van zogenoemde “palingrammen”). Of omdat er belachelijk veel verschillende klinkers in staan (‘verstandhouding’, ‘februarizon’). Of dat de klinkers in een woord allemaal dezelfde zijn (‘maasdrachtvaart’). Of dat ze alleen maar verschillende letters bevatten (‘houtsnijwerkblad’ en ‘gymnastiekvrouw’ zijn voorbeelden van zogenoemde “isogrammen”).
Ik weet niet hoeveel bijzondere woordsoorten er zijn, maar het zijn er veel. Er zijn boeken over volgeschreven.

Met een klasje 8 jarigen ging ik op zoek naar palingrammen. ‘Legovogel’ was het langste woord dat ze wisten te vinden. Voor een sessie met onderwijzers ging ik op zoek naar onomatopeeën. Een onomatopee is een woord dat klinkt als het geluid dat erbij hoort. Dat kreeg ik alleen maar uitgelegd met voorbeelden (het woord ‘grommen’ klinkt zelf ook als grommen, zoals ‘stotteren’ als gestotttteter klinkt).
Woordenjacht is makkelijk te spelen.
De openingsvraag luidt: “wie kent er een woord dat voldoet aan deze-en-deze eigenschappen?” Als je de moeilijkheidsgraad aanpast aan het publiek, komen er vanzelf woorden naar boven sijpelen. En met een beetje mazzel heb je een goede bron aangeslagen.

Elders geef ik de resultaten van mijn onomatopeeënjacht weer.
En hier staan de resultaten van een zoektocht naar woorden met de klinkerparen ui/e/aa.

Follow