Bij mijn schooloptredens heb ik het vaak over de vraag wat je kunt doen met boeken. Ik maakte er een vlog van, de eerste in een reeks.
Wat kan je doen met boeken? Jongleren!
Wil je dat ik op jouw school kom vertellen over mijn boeken, over wat je er allemaal mee kunt doen, hoe ze gemaakt worden? Wil je dat ik verhalen kom vertellen, kom tekenen of spelen met taal? Kijk dan hier.
Ik werk ook bij De Kinderboekwinkel in Amsterdam. Voor die winkel maak ik regelmatig boekpromotie filmpjes over boeken, maar ook over spelletjes. Zoals deze:
Als je nog meer filmpjes wilt zien waarin ik wat vertel over boeken die ik mooi of zinvol vind, kan je ze via deze zoekopdracht op youtube vinden.
Voor promotie van mijn eigen boeken kan je natuurlijk op deze website terecht. Hier vind je alles wat ik geschreven heb, waar mogelijk met de mening van anderen erbij.
leugens en smoesjes
Nee, de brug stond niet open.
De brug ging open, en de tas van de leerling (met het huiswerk erin) werd meegetrokken en, toen de brug haar hoogste stand had bereikt, in het water gekatapulteerd. Het kind sprong het water in om de tas en het huiswerk te redden, maar werd overvaren door een rijnrondvaartboot. Een eenzame kanoër moest haar van een gewisse dood redden, en sleepte haar naar de kant. Een oud vrouwtje bracht het kind in een gammele Kanga naar het ziekenhuis, alwaar ze uren moest wachten tot een eerste hulp arts haar vertelde dat zij gezond was, maar het huiswerk reddeloos verloren.
En anders was er wel iets met een UFO. Of een zombie. Of moest de laatste in Nederland levende oxapotatl gered worden uit de klauwen van een wilde kat, want je zou toch niet willen dat de oxapotatl uitgestorven zou geraken.
Je ziet het. De lat lag hoog, en kwam iedere keer hoger te liggen.
Het was een toffe stelopdracht, met alle ruimte voor eigen fantasie, stijl en inhoudelijke interesses. Bovendien gaf het de deelnemers de gelegenheid hun theatrale vaardigheden tentoon te spreiden, en dat is ook wat waard.
De volgende keer laat ik ze hun smoes om geen huiswerk te maken als huiswerk opschrijven en inleveren. Eens kijken of ik daarmee weg kom.
Als je op zoek bent naar andere speelse stelopdrachten, kan je bijvoorbeeld hier kijken:
Op 14 april organiseerden collega Marco Kunst en ik de 10e Middag van het Kinderboek in de OBA van Amsterdam. Het thema van de middag was:
Het spannende huwelijk tussen Woord en Beeld in kinderboeken. Het was een topdag met zo’n 250 tevreden (en soms ook laaiend enthousiaste) bezoekers. Het verslag van die (mid-)dag is nu online te vinden: Verslag 10e Middag van het Kinderboek
De hier getoonde foto’s zijn gemaakt door Raymond van Mil.
Op een basisschool in Amsterdam Oost treed ik regelmatig op in een klas hoogbegaafde kinderen. Ze weten veel, kunnen veel, en willen nogal eens uitwaaieren met hun gedrag en gedachten. Ik probeerde ze wat te focussen, bijvoorbeeld met gedichten met rijmdwang. Maar leuker vond ik het te kijken of ze met een woordspel zinnen of zelfs verhalen konden maken met één enkele klinker. Het leidde (uiteraard) tot verhitte discussies over de vraag of de Y al dan niet een klinker is (zoals hij in mijn naam voorkomt wel, maar zoals hij in yoghurt gebruikt wordt niet, was de voor iedereen acceptabele uitkomst), maar dat terzijde.
Na wat klassikale oefeningen met woorden waar alleen de klinker “e” in stond, moesten er e-vertelsels gemaakt worden. De resultaten waren bemoedigend.
Romijn schreef:
“We hebben wel zeven neefjes, en ze eten veel. Met het kerstfeest hebben we echt heel veel vers eten gegeten. En geen enkel neefje heeft te vrezen eten te vergeten.”
Als huiswerk kregen de kinderen de vraag iets dergelijks te maken met de a. En een brutalo vond dat ik zelf ook aan de slag moest. Ik ben vergeten wat de kinderen zelf ge-aad hebben vast te leggen. Ik maakte, indachtig het feit dat collega Anna van Praag vorig jaar op deze school optrad:
Anna van Praag haat Ara’s. Mag dat?
Ja, dat mag.
Anna van Praag jaagt Ara’s. Mag dat?
Ja, dat mag.
Anna van Praag kaakt acht Ara’s. Mag dat?
Wat? Wat? Kaakt Anna van Praag acht Ara’s?
Ja. Anna van Praag kaakt acht Ara’s.
Bah, Anna! Bah!
Als spel noemde ik het klinkeren, maar ik heb later eens opgezocht hoe je zo’n soort tekst formeel noemt. Het heet lipogram, dat zoveel betekent dat iets verboden wordt. Een a-lipogram betekent dat een woord geen a’s bevat. Een a-i-o-u-y-lipogram betekent dat de enige klinker die wel gebruikt mag worden de letter e is. In Opperlans! wordt deze versie spelenderwijs een e-legende genoemd. Een e-i-o-u-y-lipogram staat daar bekend als een a-saga. “Anna-praat”, dat kan wat mij betreft ook.
E-legendes zijn redelijk goed te doen. Je kunt alle lidwoorden gebruiken, en nogal wat voegwoorden en werkwoorden. Bij a-saga’s (of erger, u-klussen) moet je bijna d’apostrof als weinig fraaie noodgreep gebruiken.
Het was al met al een speelse oefening in woordzoeken, zinbouwen en verhaalbrouwen met beperkte middelen.
Toen ik een paar weken geleden in De Kinderboekwinkel in Amsterdam een praatje mocht houden over taalspelen, hoorde ik over een woordspel dat collega Louise Bos thuis wel eens speelt. Na wat uitleg dacht ik: “dat ga ik ook proberen”. Dochterlief (12) was het welwillende en tamelijk enthousiaste (winnende) slachtoffer.
Het is de bedoeling om met min of weer willekeurige letters zoveel mogelijk woorden in het 5*5 vlak te maken. Des te meer woorden, en des te langer de woorden, des te meer punten een speler krijgt. En de meeste punten winnen.
Men neme ter voorbereiding een velletje papier en een schrijfinstrument per speler. Teken op het papiertje een vierkant van 5 bij 5 blokjes. Daarmee zijn de voorbereidingen meteen klaar, en kan het echte spel beginnen.
Om de beurt mogen de spelers volstrekt naar eigen inzicht een letter opnoemen. Alle spelers moeten de genoemde letters ergens in hun eigen speelveld opnemen. Iedere speler probeert voor zicht zoveel mogelijk, zo lang mogelijke woorden te leggen. Je moet het (bij voorkeur) echt alleen doen. Meekijken bij ander spelers mag niet. Als 25 letters genoemd zijn, is het spel ten einde, en wordt gekeken wie de meeste woorden heeft, en hoe lang die woorden zijn.
De woorden worden van links naar rechts, en van boven naar beneden geteld. Woorden van twee letters krijgen twee punten, woorden van 3 letters drie, en zo verder.
Wij vonden het behoorlijk leuk. Ik kan me zo voorstellen dat je kleinere kinderen moet helpen bij het tellen van de punten. Sommige woorden zien ze wellicht zomaar over het hoofd. Wij legden de mooie letterreeks DELTA. 2 punten voor DE, twee punten voor EL, vijf punten voor DELTA. Maar de drie punten voor DEL werden bijna gemist. En de vier punten voor DELT (als vervoeging van het werkwoord DELLEN, hetgeen volgens een ander spel dellerig gedrag vertonen betekend), werden geheel over het onschuldige hoofd gezien.
Er zijn spelvarianten mogelijk. Verplicht eenzelfde letter in het midden leggen, woorden die ook van rechts naar links of diagonaal gelezen mogen worden, andere tellingen, strafpunten voor woordkundigen, een groter speelveld, noem maar op.
Ik durf het aan met iedereen vanaf een jaar of acht te spelen. Maar niet in te grote groepen, anders duurt het allemaal te lang.
Wat rest nog? De vraag naar het nut van het spel? Naast talig tijdverdrijf? Bevordering van de woordenschat en aandacht voor spelling. Niks mis mee.
En ik noem het de woordlettervierkanten. Of letterwoordvierkanten. Of vierkantwoordletteren. Of vierkantletterwoorden.
Op vrijdag 13 april beklim ik om een uur of vier een kistje in De Kinderboekwinkel in Amsterdam, en praat ik over taalspelen. Over het belang. En de lol. En het hoe en wat. Over spellen uit doosjes, op papier, en over spelletjes in je hoofd.
Ik schrijf al jaren over taalspelen en geef er ook les in. Kijk maar in dit overzicht. Misschien steek je dan ook wel wat op van mijn praatje, of speel je een spelletje mee.
Als je erbij wilt zijn, kan je je hier (via FB) opgeven.
De kinderboekwinkel zorgt voor iets te drinken en bitterballen, de aanwezigen zorgen voor het interessante netwerk.
Alle begin is moeilijk, ook voor een taalspeler die voor het eerst voor een specifieke docentengroep staat. Vorige week mocht ik weer een praatje houden over het nut van taalspellen en taalspelen. Passend bij het onderwerp koos ik voor een talig kennismakingsspel.
De startvraag luidde: “schrijf op een papiertje dat ene woord wat het beste bij je past”. Dat klinkt eenvoudig, maar er was natuurlijk toelichting nodig. Het gaat om dat ene woord dat aangeeft waar je nu mee bezig bent, wat je nu belangrijk vindt, waar je voor gewaardeerd wilt worden, dat je definieert.
Vervolgens vroeg ik de deelnemers de blaadjes om te draaien, en liet ik ze om de beurt raden naar wat een collega over zichzelf had opgeschreven.
Het werd een vrolijke en inzichtgevende oefening in zelfkennis en mensenkennis, en kon meteen gebruikt worden om de woordenschat aan te scherpen. Zo kwamen er voor sommigen nieuwe woorden op tafel (“dromenjager”, “fetisjist”), en werd er gediscussieerd over de betekenis van woorden (“bezeten”). En voor mij werkte het goed om een eerste beeld te krijgen van de deelnemers.
Leuk om te doen met (halve of hele) volwassenen.
Taalelement: Woordenschat
Leeftijd deelnemers: Volwassenen
Groepsomvang: 5-..
Inhoudelijk doel: Kennismaking
(*) Voor de cijferfetisjisten onder ons, in de kop staan 3,2 en 1 in aflopende volgorde.
Klik hier voor woordspel nr. 31, een taalspel met moeilijke woorden.
Op 14 april 2018 wordt de 10e Middag van het kinderboek gehouden. Deze organiseer ik nu voor de derde keer, samen met collega-schrijver Marco Kunst. Het thema is “het spannende huwelijk tussen woord en beeld in het kinderboek”.
Marco en ik organiseren de boel, bedenken het programma, en praten alles aan elkaar. En dat doen we met groot plezier.
De Middag van het Kinderboek is een feest voor makers van kinderboeken en geïnteresseerden.
Informatie over de middag van het kinderboek is hier te vinden.
Follow